Δυστονία και Φυσικοθεραπεία

Η δυστονία αφορά σε ποικίλης διάρκειας και έντασης ανεξέλεγκτες και ενίοτε επώδυνες μυϊκές συσπάσεις (μεμονωμένων μυών ή μυϊκών ομάδων), με αποτέλεσμα στροφικές και επαναλαμβανόμενες, αργές ή γρήγορες κινήσεις ή παθολογικές θέσεις μελών ή μερών του σώματος. Η δυστονία ως νευρολογική διαταραχή επηρεάζει την κινητικότητα, τη στάση του σώματος, την ισορροπία, την αντοχή και την ικανότητα να ολοκληρώσει, ο ασθενής, καθημερινές εργασίες.

Η φυσικοθεραπεία δεν αντιμετωπίζει το αίτιο της δυστονίας άμεσα, αλλά τις δευτερογενείς καταστάσεις που μπορεί να συνοδεύουν τη δυστονία. Είναι μια αργή  και μακρά διαδικασία που θα πρέπει να εξασφαλίζει τη δέσμευση και την αισιοδοξία του ασθενή. Τα αποτελέσματα μπορεί να μην είναι άμεσα εμφανή, αλλά το εξατομικευμένο πρόγραμμα θεραπείας που ενσωματώνεται στην καθημερινή δραστηριότητα του ασθενή μπορεί να επηρεάσει πολλές πτυχές της καθημερινής του ζωής.

Η συμβολή της φυσικοθεραπείας στη συγκεκριμένη νευρολογική διαταραχή σχετίζεται αρχικά με την αξιολόγηση της κινητικότητας, της ποιότητας της κίνησης και των μεταβολών της μυικής δραστηριότητας. Η φυσικοθεραπεία, μέσω της κινητοποίησης των αρθρώσεων και τη διατήρηση ή την επανάκτηση του εύρους κίνησης στις δύσκαμπτες αρθρώσεις εξασφαλίζει την πρόληψη  εγκατάστασης μη φυσιολογικών θέσεων και παραμορφώσεων εξαιτίας του αυξημένου τόνου. Στην ίδια λογική εντάσσονται η τοποθέτηση του μέλους σε σωστές ανατομικές θέσεις ή και θέσεις αναχαίτισης, οι διατάσεις των μυών και η εφαρμογή  κατάλληλων ορθοπεδικών βοηθημάτων (νάρθηκες, κηδεμόνες).

Η δυστονία συνοδεύεται με μυική αδυναμία και ως εκ τούτου το πρόγραμμα φυσικοθεραπείας μέσω μιας αργής, προοδευτικής αύξησης της μυικής ισχύος, συνοδευόμενο με καλή προσαρμογή, θα οδηγήσει σε μια επιτυχημένη ενδυνάμωση. Εκτός αυτού, οι ασκήσεις ενδυνάμωσης των κεντρικών μυικών ομάδων οδηγούν σε μείωση της κατανάλωσης ενέργειας κατά τη διάρκεια των λειτουργικών δραστηριοτήτων και μεγιστοποιούν τα οφέλη και την ανεκτικότητα του ασθενούς στην άσκηση.

Στα πλαίσια τη δυστονίας, μέσω των ανεξέλεγκτων μυικών συσπάσεων, διαταράσσεται η μυική συνέργεια και η αρμονία. Η φυσικοθεραπευτική παρέμβαση συμβάλλει στην νευρομυική επανεκπαίδευση μέσω μιας διαδικασίας εφαρμογής μοντέλων κινητικού ελέγχου. Με τη χρήση ειδικών τεχνικών επιτυγχάνεται η μείωση του τόνου στάσης και η παρεμπόδιση των κινητικών αντιδράσεων που παρεμβάλλονται στη φυσιολογική κίνηση και διευκολύνονται τα επιμέρους κινητικά πρότυπα που οδηγούν στον μαζικό κινητικό έλεγχο και τις λειτουργικές δεξιότητες.

Οι διαταραχές του μυϊκού τόνου, στα πλαίσια της δυστονίας, έχουν ως αποτέλεσμα τη δυσκολία ή την αδυναμία διατήρησης της ισορροπίας καθώς οι αντιδράσεις προσανατολισμού και οι αντιδράσεις ισορροπίας προϋποθέτουν την ύπαρξη φυσιολογικού μυικού τόνου ώστε να επιτευχθούν οι διάφορες κινητικές δραστηριότητες. Δραστηριότητες οι οποίες λαμβάνουν χώρα ως απάντηση στα διάφορα αισθητικά ερεθίσματα που εκλύονται από τους ιδιοϋποδοχείς, τους εξωυποδοχείς και τους τηλευποδοχείς. Στα άτομα με δυστονία λόγω της διαταραχής του τόνου στάσης, αναστέλλονται τα ερεθίσματα από τους διάφορους ιδιοϋποδοχείς και η διακοπή του ελέγχου της στάσης μπορεί να επιφέρει καθυστερημένες αντισταθμιστικές αντιδράσεις, διακοπή της χρονικής ακολουθίας και μειωμένου εύρους ισορροπιστικές αντιδράσεις.

Οι στασικές προσαρμογές του αρρώστου αναλύονται στην καθιστή θέση και όρθια στάση κατά τη διάρκεια εκούσιων και αυθόρμητων κινήσεων. Μέσω της φυσικοθεραπείας οι δυσκολίες στην ισορροπία μπορούν να αντιμετωπιστούν με τη εκπαίδευση σε δραστηριότητες της καθημερινής διαβίωσης, όπως η έγερση, η επαναφορά στην καθιστή θέση, η βάδιση, η βάδιση σε σκάλες και η προσέγγιση για τη σύλληψη αντικειμένων. Οι ασκήσεις βηματισμού χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση της ισορροπίας αφού οι κινήσεις αυτές αποτελούν απειλή για την ισορροπία. Επιπλέον, μια σειρά από τεχνικές (χρήση καθρέπτη, βιοανάδραση) που χρησιμοποιούνται στα πλαίσια ενός φυσικοθεραπευτικού προγράμματος, με παρακολούθηση της ηλεκτρικής δραστηριότητας των μυών ή με τη χρήση του οπτικού ερεθίσματος, μπορούν να βελτιώσουν την κιναισθησία, τη συμμετρία και τη στάση του σώματος και να συνδράμουν στην επανάκτηση του κινητικού ελέγχου και του νευρομυϊκού συντονισμού.

Παράλληλα, καθώς πολύ συχνά παρατηρείται το φαινόμενο της σφιχτής περιτονίας γύρω από τα νεύρα, λόγω των μυικών συσπάσεων και των παθολογικών θέσεων, μέσω ειδικών τεχνικών και χειρισμών, στα πλαίσια του προγράμματος φυσικοθεραπείας, επιδιώκεται η λύση των συμφύσεων και η απελευθέρωση των νεύρων από τη σφιχτή περιτονία ώστε να επιτευχθεί η κανονική κίνησή τους κατά τη διάρκεια των κινήσεων του σώματος.

Τέλος επισημάνεται ότι,  η συχνή επαναξιολόγηση της δυστονίας και η εκ νέου εκτίμηση των προσωπικών αναγκών του ατόμου που πάσχει είναι απαραίτητη για τη βελτιστοποίηση του οφέλους από το πρόγραμμα φυσικοθεραπείας.

Βιβλιογραφία

Bobath B. (1978). Adult hemiplegia: evaluation and treatment, 2^nd ed. London: William Heinermann Medical Books.

Crowner, BE (2007). Cervical Dystonia: Disease Profile and Clinical Management. Physical Therapy; 87(11): 1511–26.

Edwards S, Mawson S, Grennwood SE. (2003). Physical therapies. In Greenwood RJ, McMillan TM, Barnes MP, Ward CD. eds. Handbook of Neurological Rehabilitation, 2^nd ed. NY: Psychology Press.

Gowitzke B, Milner M. (1998). Understanding the scientific basis of human movement, Baltimore: Williams and Wilkins.

Shumway-Cook A, Woollacott MH. (1995). Motor Control: Theory and Practical Applications. Baltimore: Lippincott Williams & Wilkins.

Shumway-Cook A, Woollacott MH. (2007). Motor Control: Translating Research into Clinical Practice, 4^th ed. Baltimore:.

O'Sullivan SB, Schmitz TJ, Fulk G. (2014). Physical Rehabilitation, 6^th ed. Philadelphia: F.A Davis Company.

Myers KJ, Bour B. (2009). The Role of Physical Therapy in the Management of Dystonia. In Okun, MS. ed. The Dystonia Patient: A Guide to Practical Management. New York: Demos Medical.