Επίπτωση της οικονομικής κρίσης στην υγεία των πολιτών και το σύστημα υγείας

 Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2007, 78 χρόνια μετά την τελευταία μεγάλη κρίση του 1929, που εκδηλώθηκε πρωτίστως στις ΗΠΑ, με επίκεντρο τις τραπεζικές επισφάλειες και ειδικότερα την αδυναμία εξυπηρέτησης των στεγαστικών δανείων και την αλόγιστη χρήση δομημένων επενδυτικών προϊόντων, που εξαρτιόνταν άμεσα από τη δυνατότητα αποπληρωμής αυτών των δανείων, έλαβε διαστάσεις επιδημίας και επεκτάθηκε ταχύτατα στις αναπτυγμένες χώρες και στη συνέχεια, σε ολόκληρο τον κόσμο με δραματικές επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα και τις επιχειρήσεις.

 H κρίση μεταφέρθηκε με σφοδρότητα στην πραγματική οικονομία, με αποτέλεσμα την ύφεση και την πτώση της απασχόλησης. Όλες οι χώρες αντέδρασαν λαμβάνοντας μέτρα, που αν και διέφεραν μεταξύ τους, ωστόσο είχαν κοινό στόχο τη βελτίωση της ρευστότητας, την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, την κινητοποίηση των επενδύσεων με σκοπό την αναθέρμανση της οικονομίας και τη συγκράτηση της απασχόλησης.

 Η Ευρωπαϊκή Ένωση έθεσε ως κύριους άξονες την εισαγωγή ρευστότητας στην οικονομία και την προώθηση των επενδύσεων, με μακροπρόθεσμο στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, εντός του περιοριστικού πλαισίου του Συμφώνου Σταθερότητας, που υπογραμμίζει εμφατικά τη δημοσιονομική πειθαρχία και τη νομισματική σταθερότητα.

 Η απασχόληση είναι ένας από τους βασικότερους τομείς οι οποίοι πλήττονται κατά τη διάρκεια μιας οικονομικής κρίσης. Με δυσμενή συνέπεια, τη μείωση ή και την απουσία εισοδήματος, που προκαλεί συνακόλουθες απώλειες στην ευημερία και ωθεί μεγάλα τμήματα του πληθυσμού στη φτώχεια. Επιπρόσθετα, η ανεργία, η ανασφάλεια στην εργασία και η απώλεια εισοδήματος για διαβίωση έχουν σημαντική επίδραση στην υγεία. Συνοδεύονται από ψυχικές διαταραχές (ανησυχία, άγχος, κατάθλιψη), προβλήματα εθισμού και εξάρτησης σε ουσίες και υιοθέτηση μη υγιεινού τρόπου ζωής με αυξανόμενη κατανάλωση τροφής χαμηλής διατροφικής αξίας, καπνού και οινοπνεύματος και επιπλέον πλημμελή διαχείριση των νοσημάτων από τις ήδη επιβαρυμένες Υπηρεσίες Υγείας.

 Η οικονομική κρίση και η μακρόχρονη ανεργία οδηγεί πολλά άτομα στον κοινωνικό αποκλεισμό και στη φτώχεια, με αποτέλεσμα αυξημένο κίνδυνο για πρόωρη θνησιμότητα και υψηλή νοσηρότητα, κυρίως σε άτομα τα οποία ανήκουν σε μειονότητες, στους μετανάστες και τους χρονίως πάσχοντες από ψυχικά ή σωματικά νοσήματα.

 Οι δυσμενείς επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην υγεία κατανέμονται διαφορετικά στην κοινωνική κλιμάκωση, ενώ τα άτομα και οι οικογένειες, που βρίσκονται σε χαμηλή θέση διατρέχουν διπλάσιο κίνδυνο πρόωρου θανάτου και αυξημένης νοσηρότητας εξαιτίας των προβλημάτων στο εισόδημα, την εκπαίδευση, την ιατρική περίθαλψη, τη στέγαση και τη διατροφή, τα οποία δρουν αθροιστικά.

 Η ανεργία, η απώλεια εισοδήματος με τη συνακόλουθη απώλεια της ασφαλιστικής κάλυψης των πολιτών και τα δημόσια ελλείμματα ασκούν ασφυκτικές πιέσεις στους προϋπολογισμούς της ασφάλισης και στον υγειονομικό τομέα. Αυτή η χρηματοδοτική πίεση στον τομέα υγείας αναδεικνύει δύο σημαντικές συνιστώσες:

Α) Την εξαιρετική σημασία της βιωσιμότητας των συστημάτων ασφαλιστικής κάλυψης και κοινωνικής προστασίας

Β) Την ανάδειξη της κεφαλαιώδους σημαντικότητας των κοινωνικών προσδιοριστών της υγείας (εισόδημα, εκπαίδευση, εργασία)

 Η αύξηση των αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία σε συνδυασμό με τη μερική ή και την ολική απώλεια του εισοδήματος στρέφει τους καταναλωτές – ασθενείς σε δημόσιες μονάδες παροχής υπηρεσιών υγείας, οι οποίες έχουν ασφαλιστική κάλυψη, με αποτέλεσμα την αύξηση των δαπανών στο τομέα υγείας και την ανάγκη αύξησης της χρηματοδότησής τους από τους ήδη στραγγαλισμένους κρατικούς προϋπολογισμούς.

 Οι Υπηρεσίες Υγείας, δεδομένης της κοινωνικής αποστολής τους, καλούνται να λειτουργήσουν εξίσου αποτελεσματικά και κυρίως αποδοτικά, παρά τις περικοπές των δαπανών, προκειμένου να αποφευχθεί η υποβάθμιση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών και η δυσαρέσκεια των πολιτών. Άλλωστε ο υγιής πληθυσμός σημαίνει ασφάλεια, πολιτική σταθερότητα και οικονομική ανάπτυξη.

 Η ανάγκη ορθής κατανομής των περιορισμένων οικονομικών πόρων γίνεται ακόμη πιο επιτακτική, τριάντα και πλέον χρόνια από τη συγκρότηση του ΕΣΥ, ώστε αυτό να αποδίδει υψηλή ποιότητα υπηρεσιών συγκρατώντας το κόστος και τις δαπάνες.

 Η ανάπτυξη δομών και συστήματος αξιολόγησης της ποιότητας των υπηρεσιών και διαπίστευσης των υγειονομικών φορέων, η συγχώνευση πολλών υποστηρικτικών υπηρεσιών, η ανασυγκρότηση της ασφάλισης υγείας με σκοπό τον έλεγχο των ελλειμμάτων και την προαγωγή ισότιμης κάλυψης, η ορθή διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού, η ανάπτυξη ευελιξίας των Υπηρεσιών Υγείας με δυνατότητες σχεδίων δράσης και δικτύωσης με τα στρατηγικά τμήματα του ιδιαίτερου εξωτερικού περιβάλλοντος και η εισαγωγή μιας μετασχηματισμένης διοικητικής νοοτροπίας, θεωρούμε ότι, ίσως, είναι αναγκαίες συνθήκες ανάπτυξης του Συστήματος Υγείας χωρίς παρενέργειες στην οικονομική λειτουργία του.

Πηγές:

European Commission. (2009). Economic and Financial Affairs, EU response to the crisis. Available at: http://ec.europa.eu/economyfinance/crisis/index_en.htm.

Γώγος Χ. (2011). Άσκηση διοίκησης στο δημόσιο και ιδιωτικό νοσοκομείο στην Ελλάδα. Το Βήμα του Ασκληπιού, 10(1): 10-21.

Ferrie JE. et al. (2002). Effects of chronic job insecurity and change in job security on self-reported health, minor psychiatric morbidity, physiological measures, and health related behaviors in British civil servants: the Whitehall II study. Journal of Epidemiology & Community Health, 56:450–454.

International Monetary Fund. (2009). Global Economic Slump Challenges policies, Available at: http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/update/01/pdf/0109.pdf.

Kyriopoulos J, Tsiantou V. (2010). The financial crisis and its impacton health and medical care. Archives of Hellenic Medicine, 27(5):834–840.